Zwolnica (reduktor jazdy, przekładnia planetarna) to rodzaj przekładni zębatej, która jest montowana przy kołach napędowych. Spotkamy ją w niektórych typach pojazdów użytkowych i poruszających się w trudnym terenie (traktory, ciągniki rolnicze, spychacze, koparki, ciężarówki wojskowe, maszyny budowlane i pracujące np. w kopalniach odkrywkowych). Występuje również we wszystkich rodzajach współczesnych pojazdów gąsienicowych.
Zastosowanie
Zwolnice stosowane są przede wszystkim po to, by zwiększyć moment obrotowy, a co za tym idzie, uzyskać spadek obrotów dopiero na kołach. Sprawia to, że układ przeniesienia napędu pojazdu pracuje na wyższych obrotach, zaś dzięki mniejszemu momentowi obrotowemu elementy tegoż układu mogą być zarówno mniejszych wymiarów jak i wagi. Stosowanie zwolnic pozwala na zwiększenie momentu obrotowego bez potrzeby powiększania rozmiarów i ciężaru mechanizmu różnicowego, skrzyni biegów czy też skrzyni rozdzielczej.
Co to jest zwolnica z perspektywy technicznej?
W produkcji pojazdów stosuje się przede wszystkim trzy typy zwolnic. Pierwszym z nich są przekładnie obiegowe o zwartej konstrukcji, zainstalowane w piastach kół. Nie zmieniają one prześwitu pod obudową mostu. Drugim typem jest zwolnica różnicowa, również zamontowana w piaście koła. I ona nie wywołuje zmiany prześwitu. Ostatnim typem zwolnicy jest umieszczona w odrębnej obudowie przekładania walcowa z uzębieniem wewnętrznym lub położonym na zewnątrz. Zwiększa ona prześwit pod mostem pojazdu.
Zwolnice pozwalają na konstruowanie mostów portalowych, które zwiększają prześwit poprzeczny. Oprócz tego, zmniejszają one podatność innych przekładni, zwłaszcza dyferencjałów osi na uszkodzenia, powodując przy tym jedynie nieznaczny wzrost masy samochodu lub innego pojazdu. Dodatkowo, wykorzystanie zwolnic pozwala na dostosowanie prześwitu pod pojazdami takimi jak autobusy niskopodłogowe, gdzie używa się mostów odwróconych. Dla ciągników rolniczych duże znaczenie ma możliwa dzięki zwolnicom możliwość modyfikacji położenia środka ciężkości pojazdu oraz regulowania prześwitu podwozia.
W zwolnice, których głównym zadaniem jest zwiększenie prześwitu w sztywnym moście napędowym, wyposażone są m.in. samochody AM General HMMWV i Hummer H1, Mercedesy G63 AMG oraz G 500 4×4(2). W ZSRR poza licznymi pojazdami terenowymi, jak ZAZ-969, w zwolnice wyposażano wojskowe wersje samochodów UAZ z mostami portalowymi zwanymi potocznie „afganami”.
W zwolnice wyposażone są też np. popularne na zlotach kolekcjonerów samochody VW Kubelwagen i Schwimmwagen służące na wszystkich frontach II wojny światowej.
